Άρθρα
Η «Διακήρυξη για το Θέατρο/Δράμα στην Εκπαίδευση» του Ευρωπαϊκού Τμήματος του Διεθνούς Οργανισμού για το Θέατρο στην Εκπαίδευση (IDEA- Europe)
Η UNESCO παρουσίασε τον Οδικό Χάρτη για τις Τέχνες στην Εκπαίδευση στο Παγκόσμιο Συνέδριο το 2006 στη Λισσαβόνα και την Ημερήσια Διάταξη της Σεούλ στο ομώνυμο Παγκόσμιο Συνέδριο το 2010. Κοινή διαπίστωση και των δυο συνεδρίων ήταν πως οι Τέχνες παίζουν θεμελιώδη ρόλο στην εκπαίδευση και γι’ αυτό θα πρέπει να διασφαλιστεί η παρουσία τους σε αυτήν σε όλα τα κράτη-μέλη του Ο.Η.Ε.
Στις 25-28 Νοεμβρίου 2010 πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα η ετήσια συνάντηση των εκπροσώπων των χωρών του Ευρωπαϊκού Τμήματος του Διεθνούς Οργανισμού για το Θέατρο στην Εκπαίδευση (IDEA). Εκπρόσωποι 18 χωρών συνέταξαν την παρούσα διακήρυξη, καθώς τόσο η εμπειρία όσο και η έρευνα έχουν αποδείξει ότι το θέατρο/δράμα προάγει τις ικανότητες συνεργασίας, αλληλεγγύης και δημιουργικότητας. Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα DICE αποτελεί ένα παράδειγμα μεταξύ πολλών άλλων. Η πλειοψηφία των πολιτικών, ωστόσο, δεν έχει ακόμα πεισθεί πως απαιτούνται κατάλληλες πρωτοβουλίες, που θα αναζωογονήσουν το εκπαιδευτικό σύστημα προς όφελος των παιδιών μας και του μέλλοντος του κόσμου. Έτσι, οι εκπρόσωποι κατέληξαν στα ακόλουθα συμπεράσματα, σκοπούς και στόχους, με την ελπίδα πως θα εφαρμοστούν και θα υποστηριχθούν σε όλες τις χώρες της Ευρώπης.
ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ – ΒΑΣΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΠΡΟΣ ΕΚΠΛΗΡΩΣΗ
α) Το Θέατρο/Δράμα αποτελεί ξεχωριστό διδακτικό καλλιτεχνικό αντικείμενο και πρέπει να διδάσκεται υποχρεωτικά ως μέρος κάθε εκπαιδευτικού προγράμματος.
β) Είναι αναγκαίο να διδάσκεται για κάποια χρόνια, αφού είναι μία μακροπρόθεσμη διαδικασία.
γ) Τόσο οι εκπαιδευτικοί όσο και τα παιδιά πρέπει να ενθαρρύνονται να εκτιμούν το θέατρο/δράμα, πράγμα που θα οδηγήσει σε υψηλής ποιότητας εκπαίδευση.
δ) Όλοι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να είναι κατάλληλα καταρτισμένοι, ώστε να μπορούν να συνεργαστούν με θεατροπαιδαγωγούς και άλλους επαγγελματίες του θεάτρου στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
ε) Η διεύρυνση των συνεργασιών ανάμεσα σε φορείς της εκπαίδευσης, του πολιτισμού και των ανθρώπων του θεάτρου είναι απαραίτητη.
στ) Το Θέατρο/Δράμα πρέπει να αξιοποιείται ως μεθοδολογία για τη διδασκαλία άλλων αντικειμένων, ιδιαίτερα στο δημοτικό σχολείο.
ζ) Αυτή η αξιοποίηση είναι αποτελεσματική μόνο αν συνοδεύεται από τη διδασκαλία των τεχνών σε κάθε βαθμίδα
η) Τα προγράμματα εκπαίδευσης εκπαιδευτικών, θεατροπαιδαγωγών και καλλιτεχνών του θεάτρου πρέπει να αναθεωρηθούν, έτσι ώστε να εφοδιάζουν τους εκπαιδευτικούς και τους καλλιτέχνες με την απαιτούμενη γνώση και εμπειρία, προκειμένου να αναλάβουν από κοινού το ρόλο των εμψυχωτών στη μαθησιακή διαδικασία και να μπορέσουν να αξιοποιήσουν πλήρως τα αποτελέσματα των δι-επαγγελματικών συνεργασιών.
θ) Τόσο οι εκπαιδευτικοί όσο και οι καλλιτέχνες πρέπει να ενδιαφέρονται ο ένας για την τομέα ειδίκευσης του άλλου και να συμμερίζονται το κοινό τους ενδιαφέρον για την παιδαγωγική.
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ
Σύμφωνα με το Άρθρο 27 της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα «Καθένας έχει το δικαίωμα να συμμετέχει ελεύθερα στην πνευματική ζωή της κοινότητας, να απολαμβάνει τις καλές τέχνες και να μετέχει στην επιστημονική πρόοδο και στα αγαθά της»
Το Άρθρο 31 της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού, επίσης, προβλέπει: «Τα συμβαλλόμενα κράτη σέβονται και προάγουν το δικαίωμα του παιδιού να συμμετέχει πλήρως στην πολιτιστική και καλλιτεχνική ζωή και ενθαρρύνουν την προσφορά κατάλληλων και ίσων ευκαιριών για πολιτιστικές, καλλιτεχνικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες και για δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου».
Παρόλο που τα Δικαιώματα του Παιδιού και η Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων παραβιάζονται διαρκώς με διάφορους τρόπους, το Θέατρο/Δράμα στην εκπαίδευση σε όλες του τις εκφάνσεις διεκδικεί το δικαίωμα όλων των παιδιών και των νέων να συνυπάρχουν δημιουργικά, να βιώνουν τη συνεργασία και τη σύμπραξη και να ονειρεύονται τη μεταμόρφωση του κόσμου μας αλλά και την προσωπική τους.
Ο πολιτισμός, η τέχνη στην εκπαίδευση, η τέχνη ως εκπαίδευση, το παιχνίδι, η απόλαυση, η δημιουργικότητα, η συλλογική εργασία και η φαντασία δε βρίσκουν πάντα το εύφορο έδαφος που χρειάζονται για να ανθίσουν στην παγκόσμια πραγματικότητα της οικονομικής κρίσης, η οποία υποβαθμίζει την αξία του ανθρώπου και θέτει σε αμφισβήτηση κατακτήσεις που επιτεύχθηκαν με συλλογικές προσπάθειες αιώνων για έναν ελεύθερο, δίκαιο και πιο ανθρώπινο κόσμο.
Εμείς, οι ειδικοί θεατροπαιδαγωγοί, οι άνθρωποι των καλών τεχνών και του θεάτρου, που δουλεύουμε στην εκπαίδευση, συνεχίζουμε να δημιουργούμε το μη αναμενόμενο, μέσα και έξω από την τάξη, μέσα και έξω από το σχολείο, όπου κι αν εργαζόμαστε με παιδιά και νέους. Η διαδικασία της μάθησης δεν περιορίζεται πλέον στο χώρο του σχολείου. Οι συνεργασίες μεταξύ σχολείων και πολιτιστικών φορέων και οργανισμών έχουν αναδείξει νέες προοπτικές για τις τέχνες στην εκπαίδευση.
Σε όλους αυτούς τους χώρους, η αγάπη και ο ενθουσιασμός μας ανοίγουν πολλά και διαφορετικά μονοπάτια μάθησης για όλους μας. Πρέπει να περπατήσουμε σε αυτά τα μονοπάτια, με γνώμονα τον νου και την καρδιά μας, το σώμα μας ως ολότητα, για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τη ζωή και τον κόσμο γύρω μας. Ο άνθρωπος που αναπτύσσεται ως ολότητα, ως σώμα, μυαλό και ψυχή, μπορεί να κρίνει την πραγματικότητα, να αντιτεθεί σε κάθε είδους προσβολή και παραβίαση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και των Δικαιωμάτων του Παιδιού. Αυτόν τον άνθρωπο προσπαθεί να δημιουργήσει και να καλλιεργήσει το Θέατρο/Δράμα στην εκπαίδευση, γιατί μόνο έτσι μπορεί να διατηρηθεί ζωντανή η ελπίδα για έναν καλύτερο κόσμο. Αυτό τον καλύτερο κόσμο θέλουμε να αφήσουμε ως κληρονομιά στις επόμενες γενιές.
Συντάξαμε αυτή τη Διακήρυξη για να απευθυνθούμε στους πολιτικούς και στους ιθύνοντες όλων των Ευρωπαϊκών χωρών. Τη διακήρυξή μας συνυπογράφουν ευρωπαϊκές ενώσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα του θεάτρου και του δράματος στην εκπαίδευση. Θεωρούμε ότι πρόκειται για ένα ουσιαστικό βήμα προς την αναγνώριση ίσων ευκαιριών για πολιτιστικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες στην εκπαίδευση.
Συμβολικά απευθύνουμε την διακήρυξή μας από την Αθήνα, την πόλη στην οποία γεννήθηκε η ιδέα του θεάτρου ως εκπαίδευση των πολιτών, και απ’ όπου διαδόθηκε, στη συνέχεια, σε όλο τον κόσμο.
Παροτρύνουμε σθεναρά τις κυβερνήσεις των ευρωπαϊκών χωρών να δεχθούν αυτό το μανιφέστο ως μέσο για να προχωρήσουμε μπροστά.
Πότε πρέπει να ξεκινήσει ένα παιδί το ταξίδι του στις ξένες γλώσσες;
Ίσως η πιο σύγχρονη άποψη για την εκμάθηση ξένων γλωσσών σε πρώιμη ηλικία συνοψίζεται στις φράσεις "Ποτέ δεν είναι υπερβολικά νωρίς για να αρχίσει η εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας" και "Όσο πιο μικρό το παιδί τόσο πιο μητρική του".
Το 1966, ειδικοί επιστήμονες από 22 χώρες συνεργάστηκαν με σκοπό τη δημιουργία ενός βασικού εκπαιδευτικού προγράμματος για την εκμάθηση ξένων γλωσσών σε μικρή ηλικία. Αποτέλεσμα της συνεργασίας αυτής ήταν οι «Οδηγίες της Νυρεμβέργης» τις οποίες εξέδωσε το Ινστιτούτο Goethe και επικαιροποιήθηκαν το 2010. Σε αυτές καταρρίπτεται ο μύθος σύμφωνα με τον οποίο το παιδί πρέπει να ξεκινήσει τις ξένες γλώσσες μετά τη δευτέρα ή την τρίτη δημοτικού. Αντίθετα υπάρχει κίνδυνος. Αν η εκμάθηση ξεκινήσει μετά τα οκτώ του χρόνια, ο μαθητής παύει να την κάνει μητρική και πάντα θα μεταφράζει. Μας διδάσκουν επίσης τα κριτήρια για να επιλέξουμε το σωστό σχολείο γλωσσών αλλά και το ρόλο του γονέα. Αξίζει να τις διαβάσετε.
Τάξη ή ιδιαίτερο;
Ομαδικό μάθημα ή ιδιαίτερο – Η επιστημονική προσέγγιση
Τα μοναδικά ιδιαίτερα που πρέπει να επιλέξει κανείς είναι τα ιδιαίτερα πλεονεκτήματα της ομαδικής διδασκαλίας.
Γλώσσα σημαίνει επικοινωνία. Μόνο μέσα στην τάξη δίνεται η δυνατότητα στο παιδί να λειτουργεί σε ομάδα, να συνεργάζεται, να ακούει, να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες. Προωθείται η δημιουργικότητά του και ενισχύονται η αυτοπεποίθηση, η αυτοεκτίμηση και η ψυχική του υγεία. Το παιδί, ο έφηβος αλλά και ο ενήλικας μαθαίνουν το "τι" και το "πως" μαζί με τους άλλους.
Διαβάστε το άρθρο του καθηγητή Διδακτικής Μεθοδολογίας και Ιστορίας της Εκπαίδευσης στο Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κου Δ. Μαυροσκούφη το οποίο θα σας κατατοπίσει πλήρως και θα σας εξηγήσει γιατί η προτίμηση που δείχνουν κάποιοι στην ατομική διδασκαλία οφείλεται σε άγνοια ή σε παραπληροφόρηση: «Τα πλεονεκτήματα της διδασκαλίας σε ομάδα ή σε τάξη έναντι της ατομικής διδασκαλίας»
Learning together, learning to live together. Ζούμε σε κοινωνία, μαθαίνουμε όλοι μαζί. UNESCO
Ο Οδικός Χάρτης για τις Τέχνες στην Εκπαίδευση, Λισσαβώνα 2006
http://theatroedu.gr/Portals/38/main/images/stories/files/IDEA/2006%20Lisbon%20Roadmap.pdf
Κοινό Ευρωπαϊκό πλαίσιο γλωσσών
Το κέντρο μας, όπως όλα τα ποιοτικά σχολεία στην Ευρώπη, είναι πλήρως εναρμονισμένο με το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Γλωσσών.
Χρησιμοποιούμε διδακτικό υλικό και βιβλία που έχουν τη σφραγίδα του Συμβουλίου της Ευρώπης και συμμετέχουμε σε εξετάσεις των μεγαλύτερων φορέων πιστοποίησης, όπως το Cambridge με την καθοδήγηση του οποίου δημιουργήθηκε το Πλαίσιο αυτό.
Το κοινό Ευρωπαϊκό πλαίσιο αναφοράς για τις γλώσσες (ΚΕΠΑ)
Αναπτύχθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης με τη στενή συνεργασία του Πανεπιστημίου του Cambridge και δημοσιεύτηκε επισήμως το 2001. Παρέχει ένα γενικό πλαίσιο για τον προσδιορισμό των απαραίτητων γνώσεων που πρέπει να έχουν οι σπουδαστές γλωσσών, ώστε να είναι σε θέση να χρησιμοποιούν αποτελεσματικά μια ξένη γλώσσα στην πράξη.
Το Πλαίσιο επίσης καθορίζει επίπεδα γλωσσομάθειας τα οποία επιτρέπουν τη μέτρηση της προόδου των μαθητών σε κάθε στάδιο εκμάθησης και σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Έτσι δημιουργείται μια κοινή βάση για τη διδακτέα ύλη ή τις κατευθυντήριες γραμμές της εκπαιδευτικής διαδικασίας, τα προσόντα, τα εκπαιδευτικά βιβλία, τις εξετάσεις και τα προγράμματα σπουδών για την εκμάθηση γλωσσών στα ευρωπαϊκά κράτη.
Το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Γλωσσών περιλαμβάνει έξι επίπεδα επάρκειας για την εκμάθηση ξένων γλωσσών.
Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε εδώ.
Μέτρια γνώση
Α1
Το παιδί μπορεί να κατανοήσει και να χρησιμοποιήσει καθημερινές εκφράσεις και στοιχειώδεις φράσεις που αποσκοπούν στην ικανοποίηση απτών και συγκεκριμένων αναγκών. Είναι σε θέση να συστηθεί και να συστήσει, να κάνει ερωτήσεις και να δίνει απαντήσεις για προσωπικές πληροφορίες. Μπορεί να επικοινωνεί με απλό τρόπο υπό τον όρο ότι ο συνομιλητής είναι πρόθυμος να βοηθήσει μιλώντας αργά και καθαρά.
Α2
Μπορεί να κατανοήσει προτάσεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται συχνά και που αφορούν ζητήματα άμεσου ενδιαφέροντος, όπως στοιχειώδεις προσωπικές και οικογενειακές πληροφορίες, αγορές, τοπική γεωγραφία και εργασία. Μπορεί να επικοινωνήσει σε περιπτώσεις που απαιτούν απλή και άμεση ανταλλαγή πληροφοριών για οικεία και συνήθη θέματα. Είναι σε θέση να περιγράψει με απλούς όρους το παρελθόν του, το κοντινό του περιβάλλον και ζητήματα άμεσης ανάγκης.
Καλή γνώση
Β1
Μπορεί να κατανοήσει τα κύρια σημεία συνήθους και σαφούς πληροφορίας για οικεία θέματα εργασίας, σχολείου και ελεύθερου χρόνου. Είναι σε θέση να χειριστεί τις περισσότερες των περιπτώσεων που θα προκύψουν κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού στην περιοχή όπου ομιλείται η γλώσσα. Μπορεί να παράγει απλά δομημένο κείμενο για οικεία ή ενδιαφέροντα για τον χρήστη θέματα και να περιγράψει εμπειρίες και γεγονότα, όνειρα και φιλοδοξίες καθώς και να αιτιολογήσει και να εξηγήσει με συντομία απόψεις και σχέδια.
Β2
Μπορεί να κατανοήσει τις κύριες ιδέες περίπλοκου κειμένου για αφηρημένα και μη θέματα, καθώς και τεχνικής συζήτησης του τομέα της ειδίκευσης του. Ως ένα βαθμό μπορεί να συνεννοείται με ευφράδεια και αυθορμητισμό με native speakers. Είναι σε θέση να παράγει σαφές και λεπτομερές κείμενο για ένα ευρύ φάσμα θεμάτων και να εξηγήσει μια άποψη επίκαιρου ενδιαφέροντος προβάλλοντας τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των εναλλακτικών λύσεων.
Άριστη γνώση
C1
Μπορεί να κατανοήσει απαιτητικά κείμενα και να διακρίνει το υποκρυπτόμενο νόημα, να εκφραστεί αυθόρμητα και με ευφράδεια και να χρησιμοποιήσει τη γλώσσα ευέλικτα και αποτελεσματικά για κοινωνικούς, ακαδημαϊκούς και επαγγελματικούς σκοπούς. Παράγει σαφές, καλοδιατυπωμένο και λεπτομερές κείμενο για περίπλοκα θέματα, επιδεικνύοντας ελεγχόμενη χρήση συνδετικών φράσεων και λογικών δομών.
C2
Μπορεί να κατανοήσει με ευκολία γραπτό και προφορικό λόγο και να συνοψίσει πληροφορίες από διάφορες προφορικές και γραπτές πηγές, αναδομώντας επιχειρήματα και αφηγήσεις με λογικό ειρμό. Μπορεί να εκφραστεί αυθόρμητα, επακριβώς και με ευφράδεια, ξεχωρίζοντας τις λεπτότερες νοηματικές αποχρώσεις σε περίπλοκες καταστάσεις.
10 Βασικές Αρχές της Διακήρυξης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού
Αρχή 1η
Το παιδί θα απολαμβάνει όλα τα δικαιώματα που προβλέπονται στη Διακήρυξη. Τα δικαιώματα αυτά αναγνωρίζονται σε όλα ανεξαιρέτως τα παιδιά, χωρίς διάκριση φυλής, χρώματος, φύλλου, γλώσσας, θρησκείας, πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων, εθνικής ή κοινωνικής καταγωγής, περιουσίας, οικογενειακής προέλευσης ή άλλης κοινωνικής θέσης του ίδιου του παιδιού ή της οικογένειάς του.
Αρχή 2η
Το παιδί θα απολαμβάνει ιδιαίτερη προστασία και θα του παρέχονται με νομοθετικά ή άλλα μέσα ευκαιρίες και δυνατότητες για να μπορέσει να αναπτυχθεί σωματικά, ψυχικά, ηθικά, πνευματικά και κοινωνικά με τρόπο φυσιολογικό και υγιεινό και σε συνθήκες ελευθερίας και αξιοπρέπειας. Όταν θεσπίζονται νόμοι για τον σκοπό αυτό, πρωταρχική φροντίδα θα είναι η εξασφάλιση των πραγματικών συμφερόντων του παιδιού.
Αρχή 3η
Στο παιδί θα αναγνωρίζεται από την στιγμή της γέννησής του, το δικαίωμα να έχει όνομα και εθνικότητα.
Αρχή 4η
Το παιδί θα απολαμβάνει τα δικαιώματα της κοινωνικής ασφάλειας. Θα του αναγνωρίζεται το δικαίωμα να μεγαλώνει και να αναπτύσσεται με υγεία. Για το σκοπό αυτό θα παρέχεται στο παιδί και στη μητέρα του ιδιαίτερη φροντίδα και προστασία, στην οποία περιλαμβάνεται και η ικανοποιητική προγεννητική και μεταγεννητική μέριμνα. Το παιδί θα έχει το δικαίωμα ικανοποιητικής διατροφής, στέγασης, ψυχαγωγίας και ιατρικής περίθαλψης.
Αρχή 5η
Το παιδί που μειονεκτεί σωματικά, διανοητικά, ή κοινωνικά θα απολαμβάνει την ιδιαίτερη μεταχείριση, εκπαίδευση και φροντίδα που απαιτεί η ειδική κατάστασή του.
Αρχή 6η
Το παιδί έχει ανάγκη, για την πλήρη και αρμονική ανάπτυξη της προσωπικότητάς του από αγάπη και κατανόηση. Θα μεγαλώνει, όπου είναι δυνατόν, με την ευθύνη και την φροντίδα των γονέων του και πάντοτε σε μία ατμόσφαιρα στοργής και ηθικής και υλικής ασφάλειας. Το παιδί της τρυφερής ηλικίας δεν θα χωρίζεται από την μητέρα του παρά μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Η κοινωνία και οι δημόσιες υπηρεσίες θα έχουν το καθήκον να παρέχουν ιδιαίτερη φροντίδα στα παιδιά χωρίς οικογένεια και στα παιδιά που δεν έχουν επαρκή μέσα συντηρήσεως. Η παροχή κρατικών επιδομάτων και άλλης βοήθειας για την συντήρηση των παιδιών πολυμελών οικογενειών είναι επιθυμητή.
Αρχή 7η
Στο παιδιά αναγνωρίζεται το δικαίωμα της εκπαιδεύσεως, η οποία παρέχεται δωρεάν και θα είναι υποχρεωτική στη στοιχειώδη τουλάχιστον βαθμίδα. Στο παιδί θα παρέχεται μία εκπαίδευση που θα προάγει την γενική παιδεία του και θα του δώσει την δυνατότητα, με βάση την αρχή της ισότητας των ευκαιριών, να αναπτύξει τις ικανότητές του, την ατομική του κρίση και το αίσθημα της ηθικής και κοινωνικής ευθύνης του και να γίνει ένα χρήσιμο μέλος της κοινωνίας. Τα πραγματικά συμφέροντα του παιδιού θα αποτελούν την κατευθυντήρια αρχή εκείνων που είναι υπεύθυνοι για την εκπαίδευση και την καθοδήγησή του. Η ευθύνη αυτή, ανήκει κατά πρώτο λόγο στους γονείς του. Το παιδί θα έχει κάθε ευκαιρία για παιχνίδι και ψυχαγωγία, τα οποία πρέπει να κατευθύνονται προς τους ίδιους σκοπούς που επιδιώκει και η εκπαίδευση. Η κοινωνία και οι δημόσιες υπηρεσίες θα επιδιώξουν να προωθήσουν την απόλαυση του δικαιώματος αυτού.
Αρχή 8η
Το παιδί θα είναι σε κάθε περίπτωση από τους πρώτους που θα απολαμβάνουν προστασία και περίθαλψη.
Αρχή 9η
Το παιδί θα προστατεύεται από κάθε μορφή εγκατάλειψης, σκληρότητας και εκμετάλλευσης. Δεν θα είναι αντικείμενο κανενός είδους συναλλαγής. Το παιδί δεν θα προσλαμβάνεται σε εργασία προτού φτάσει στην κατάλληλη κατώτατη ηλικία. Σε καμία περίπτωση δεν θα εξαναγκάζεται ή θα του επιτρέπεται να ασχολείται σε εργασία ή επάγγελμα που θα ζημιώνει την υγεία ή την εκπαίδευση του ή θα παρεμποδίζει την σωματική, πνευματική ή ηθική ανάπτυξή του.
Αρχή 10η
Το παιδί θα προστατεύεται από κάθε ενέργεια που μπορεί να ενθαρρύνει φυλετικές, θρησκευτικές ή όποιας άλλης μορφής διακρίσεις. Το παιδί θα ανατρέφεται με πνεύμα κατανοήσεως, ανοχής, φιλίας μεταξύ των λαών, ειρήνης και παγκόσμιας αδελφοσύνης και με πλήρη συναίσθηση ότι η δραστηριότητα και οι ικανότητές του, πρέπει να αφιερώνονται στην εξυπηρέτηση των συνανθρώπων του.